Τελεσίγραφο 3 μηνών στις τράπεζες: Βέβαιος εκτροχιασμός – Πότε το κούρεμα καταθέσεων
Ένα κρίσιμο τρίμηνο, που θα καθορίσει τη μελλοντική τους υπόσταση, έχουν μπροστά τους οι ελληνικές τράπεζες. Το διάστημα μέχρι τον Απρίλιο να αποτελεί «τελεσίγραφο» και καταλύτη για τις εξελίξεις.
Το τελεσίγραφο αποτυπώνεται ακόμα και στην έκθεση του ΔΝΤ για τη βιωσιμότητα του χρέους, που διέρρευσε την Πέμπτη. Στο πρώτο τετράμηνο του έτους (επειδή, ως γνωστόν, η καλή μέρα από το πρωί φαίνεται), θα κριθεί το μέλλον ολόκληρης της εγχώριας τραπεζικής «βιομηχανίας», με αιχμή τα «κόκκινα» δάνεια. Εάν στο διάστημα αυτό δεν κινητοποιηθεί ο μηχανισμός για να παραχθούν αποτελέσματα στη μείωση των NPLs, τότε ο… εκτροχιασμός του «τρένου» των ελληνικών τραπεζών είναι βέβαιος και θα έχει θύματα…
Την παραπάνω βεβαιότητα και ανησυχία «εκπέμπουν» σύσσωμοι οι τραπεζίτες, γνωρίζοντας πολύ καλά πώς διαμορφώνονται πανευρωπαϊκά οι συνθήκες για τις τράπεζες και πόσο υστερεί η εσωτερική ταχύτητα ανταπόκρισης στις έξωθεν αλλαγές.
Το διακύβευμα
Με έναν όγκο μη εξυπηρετούμενων δανείων ύψους 107 δισ. ευρώ και με κερδοφορία που μετά βίας επανήλθε το 2016, χάρη στη μείωση των προβλέψεων για επισφάλειες, οι ελληνικές τράπεζες δεν έχουν κανένα περιθώριο «εξωραϊσμών» φέτος. Αντιθέτως, πιέζονται να κινηθούν πολύ δραστικά, με τη βοήθεια, μάλιστα, της κυβέρνησης, που θα πρέπει να νομοθετήσει και να στηρίξει στην πράξη τις προσπάθειες μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων και της αποκατάστασης κουλτούρας πληρωμών.
Έναντι του στόχου αυτού, οι δεσμεύσεις των ελληνικών τραπεζών έναντι του SSM, αλλά και των μετόχων τους, είναι συγκεκριμένες και πολύ φιλόδοξες και, επιπλέον, δεν «σηκώνουν» καμία αναβολή ή χρονοτριβή: μείωση του υπολοίπου των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων κατά 38% την περίοδο Ιουνίου 2016 – Δεκεμβρίου 2019, διαμορφώνοντας το αναμενόμενο υπόλοιπό τους στα 66,7 δισ. ευρώ στο τέλος του 2019. Πρόκειται για δεσμεύσεις που στην τελική αφορούν τους πελάτες των τραπεζών, κυρίως δε τους καταθέτες, αφού αυτοί θα κληθούν να πληρώσουν το «μάρμαρο» της αποτυχίας στη μείωση των «κόκκινων» δανείων. Μια τέτοια αποτυχία θα σημάνει για τις τράπεζες νέες κεφαλαιακές ανάγκες στα stress tests της ΕΚΤ το 2018, οι οποίες θα καλυφθούν με ενεργοποίηση της οδηγίας για το bail in, που θα περιλάβει και «κούρεμα» καταθέσεων.
Το παραπάνω σενάριο δεν το αρνείται κανείς, όσο και αν υπάρχει το προηγούμενο της υψηλής κεφαλαιακής επάρκειας των ελληνικών τραπεζών μετά την ανακεφαλαιοποίηση του 2015. Και αυτό, διότι ο SSM έχει «αγριέψει», όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς από την πρόσφατη επιβολή διπλάσιων του αναμενομένου νέων κεφαλαιακών αναγκών στην ιταλική Monte dei Paschi, αλλά και από την ανάκληση 2-3 τραπεζικών αδειών στην Ευρώπη.
Σημειώνεται ότι ο πρώτος έλεγχος της πορείας εκτέλεσης του στόχου μείωσης των NPEs από τον SSM θα γίνει τον Μάρτιο, οπότε –συγκεκριμένα στα μέσα του μήνα– αναμένεται και η έλευση της επικεφαλής του εποπτικού οργανισμού, Ντανιέλ Noυί, στην Αθήνα. Στο πλαίσιο της γενικής διά ζώσης επισκόπησης του τραπεζικού τομέα στις χώρες της Ευρωζώνης, τόσο από τον SSM όσο και από τον SRM (τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης των ευρωπαϊκών τραπεζών), ήδη την εβδομάδα αυτή βρέθηκε στην Αθήνα και συναντήθηκε με τον διοικητή της ΤτΕ, Γ. Στουρνάρα, η επικεφαλής του SRM, Elke Konig.
Εν όψει της πανευρωπαϊκής εγρήγορσης στο θέμα των «κόκκινων» δανείων και του γιγαντιαίου μεγέθους του στην Ελλάδα, το κρίσιμο για τις ελληνικές τράπεζες είναι να επιτύχουν τους στόχους για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων τους, ώστε να μπορέσουν έτσι να ενισχύσουν τους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας εν όψει των stress tests του 2018. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του «Κ», η επιτυχία των στόχων για τα NPLs θα ενισχύσει τους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας των ελληνικών τραπεζών κατά 2,5 ποσοστιαίες μονάδες στην τριετία που συμπίπτει με το διάστημα υλοποίησης των στόχων, διαμορφώνοντάς τους στο 18,5%, από 16,5% σήμερα.
Ανησυχία από τις καθυστερήσεις
Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η πραγματικότητα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ζοφερή (αν η ελπίδα δεν ήταν αυτή που πεθαίνει πάντα τελευταία…).
Η εκτεταμένη ύφεση έχει επηρεάσει την ποιότητα ενεργητικού των τραπεζών σε τέτοιο βαθμό, ώστε το σωρευμένο υπόλοιπο των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων τους να διαμορφώνεται στο 45,2% του συνόλου των χορηγήσεων. Στο πλαίσιο αυτό, οι τράπεζες έχουν ήδη διαμορφώσει ένα πλαίσιο για την αντιμετώπιση του προβλήματος, προσφέροντας πλέον πιο μακροπρόθεσμες λύσεις αναδιάρθρωσης στους πελάτες τους, ενώ λειτουργούν και εσωτερικές ειδικές μονάδες για την ορθή διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Παράλληλα, έχουν αναγνωρίσει ένα υψηλό επίπεδο προβλέψεων (49,5% τον Σεπτέμβριο 2016) για την κάλυψη των ενδεχόμενων ζημιών από τον αυξημένο πιστωτικό κίνδυνο. Οι σωρευμένες προβλέψεις των τραπεζών ανέρχονται σε 53,8 δισ. ευρώ και, σύμφωνα με μελέτες των τραπεζών και της ΤτΕ, μαζί με τους υψηλούς δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας, επιτρέπουν ακόμα και επιθετικότερη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων από αυτήν που προβλέπουν οι στόχοι.
Το βασικό πλαίσιο διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων έχει μεν θεσμοθετηθεί, αλλά απομένει να ολοκληρωθούν κρίσιμα θέματα για να «τρέξει» στην πράξη. Κατ’ αρχάς, λείπει η διάταξη που θα ξεμπλοκάρει τις αναδιαρθρώσεις «κόκκινων» δανείων, που δεν είναι άλλη από την παροχή νομικής κάλυψης στα στελέχη των τραπεζών που θα αποφασίσουν αναδιαρθρώσεις και «κουρέματα» δανείων, καθώς και πτωχεύσεις μη βιώσιμων εταιριών.
Η διάταξη για το ακαταδίωκτο θα συμπεριληφθεί στον νόμο για τον εξωδικαστικό συμβιβασμό, ο οποίος παραμένει το επόμενο πρωταρχικό ανοιχτό κεφάλαιο. Μέσω του εξωδικαστικού συμβιβασμού, θα διευθετηθούν τα χρέη των επιχειρήσεων προς τις τράπεζες και το Δημόσιο. Ωστόσο, ακόμη δεν υπάρχει γνώση για το ποιες εταιρείες και ποιες οφειλές θα μπορούν να ενταχθούν στον μηχανισμό του εξωδικαστικού συμβιβασμού και ποιες οφειλές θα διαγράφονται, αφού οι διαπραγματεύσεις με τους «θεσμούς» συνεχίζονται.
Το ακόμα κρισιμότερο είναι πότε θα ενεργοποιηθεί το εργαλείο του εξωδικαστικού συμβιβασμού, καθώς η ψήφισή του προϋποθέτει τη δημιουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας, στην οποία θα μπορεί να αιτηθεί της υπαγωγής της η ενδιαφερόμενη υπερχρεωμένη επιχείρηση. Αν η δημιουργία της πλατφόρμας γίνει με τις διαδικασίες διαγωνισμών και ενστάσεων του Δημοσίου, τότε μπορεί να απαιτηθεί μέχρι και ένα έτος για τη λειτουργία της. Εν τω μεταξύ, ασάφεια και καθυστερήσεις διακινδυνεύουν να οδηγήσουν πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε «στάση πληρωμών» των δανείων τους.
Στο ίδιο μήκος κύματος, η καθυστέρηση των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα όχι μόνο στη μείωση των NPLs, αλλά και στην προσπάθεια αποκατάστασης κουλτούρας πληρωμών. Παράλληλα, πρέπει να εξεταστούν θέματα σχετικά με τη βάση δεδομένων του Τειρεσία, που απεικονίζει το σύνολο του δανεισμού του κάθε οφειλέτη, καθώς και να επανεξεταστεί το εύρος εφαρμογής του νόμου Κατσέλη, ώστε να εμποδιστεί καταχρηστική εφαρμογή του. Βελτιώσεις στο δικαστικό σύστημα, φορολογική μεταχείριση διαγραφών και πλήρες πλαίσιο για τιτλοποιήσεις συγκαταλέγονται στις προϋποθέσεις για την επιτυχία του στόχου μείωσης των NPLs.
Μάστιγα οι στρατηγικοί κακοπληρωτές, χάθηκαν οι καλοί πελάτες
Χωρίς ζήτηση για υγιή δάνεια δεν υφίστανται τράπεζες
Ο «συναγερμός» για τις τράπεζες δεν προέρχεται μόνο από τα «κόκκινα» δάνεια, αλλά και από τις συνθήκες του τραπεζικού επιχειρείν, όπως έχουν διαμορφωθεί από την παρατεταμένη κρίση.
Αυτήν τη στιγμή οι τράπεζες έχουν τρεις «φυλές» πελατών. Η μία είναι οι «κακοί» πελάτες, οι οποίοι αφθονούν λόγω κρίσης και είναι εκ προοιμίου ζημιογόνοι για τις τράπεζες. Η δεύτερη είναι οι «πονηροί» πελάτες, οι οποίοι εκμεταλλεύονται τη γενική συγκυρία για να αποφύγουν την πληρωμή των υποχρεώσεών τους. Και η τρίτη είναι οι «καλοί» πελάτες, τους οποίους οι τράπεζες αναζητούν με το «κιάλι», αφού έχουν στραφεί ήδη σε εναλλακτικές και φθηνότερες διεξόδους χρηματοδότησης.
Η ομάδα των «πονηρών» υπολογίζεται στο 25% των δανειοληπτών με ληξιπρόθεσμες οφειλές και αποτελεί μάστιγα για τις τράπεζες. Έναντι αυτών οι τράπεζες έχουν δεμένα τα χέρια, αφού τόσο το θεσμικό-κανονιστικό πλαίσιο, που αργεί, όσο και η κυβέρνηση, που έχει φανεί μέχρι στιγμής απρόθυμη, αφήνουν ανεξέλεγκτο πεδίο δράσης στους στρατηγικούς κακοπληρωτές και ενθαρρύνουν συνεπείς δανειολήπτες να ακολουθήσουν την ίδια οδό.
Με το μείγμα της πελατείας που διαθέτουν και με περισσότερο από το 1/3 του παραγωγικού τους χρόνου να το σπαταλούν σε συλλογή στοιχείων και αναφορές, οι τράπεζες απέχουν εντελώς από το να είναι τράπεζες: να δίνουν δάνεια και να παίρνουν καταθέσεις (η άλλη μεγάλη «πληγή» του τραπεζικού συστήματος). Ακόμα και τα καταστήματα των τραπεζών δεν φαίνεται να έχουν λόγο ύπαρξης, αφού ουσιαστικά δουλεύουν για διεκπεραιωτικές εργασίες το τελευταίο τριήμερο κάθε μήνα.
Ο ρόλος της ΕΕΤ
Η ανάγκη ανασύστασης του εγχώριου banking και η αντιμετώπιση των ποικίλων προκλήσεων οδηγούν στη σημαντική αναβάθμιση της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών υπό τον νέο πρόεδρο, Ν. Καραμούζη.
Στο πλαίσιο της αναβάθμισης του ρόλου της ΕΕΤ, αποφασίστηκε η σύσταση Συντονιστικής Επιτροπής Διαχείρισης Προβληματικών Δανείων, Συντονιστικής Επιτροπής των επικεφαλής Οικονομικής Διαχείρισης (CFO) και σύσταση διατραπεζικού Forum Διαχείρισης Προβληματικών Δανείων. Η ΕΕΤ θα ανοίξει και γραφείο στη Φρανκφούρτη, για στενότερη επικοινωνία με τον SSM.capital
