Όλοι γνωρίζουν αυτή την εμβληματική εικόνα: ήταν 1968. Ο Martin Luther King και ο Bobby Kennedy είχαν δολοφονηθεί. Οι ΗΠΑ έχουν εμπλακεί σε μια σειρά εξεγέρσεων στα κέντρα των πόλεων σε όλη τη χώρα, και το κίνημα διαμαρτυρίας για το Βιετνάμ είχε μόλις ξεκινήσει.
Ο κόσμος βρισκόταν στο χείλος μιας εκκωφαντικής διαμάχης. Και στη μέση όλου αυτού ήταν οι Ολυμπιακοί στο Μέξικο Σίτι.
Ήταν σ’ αυτή τη στιγμή αναταραχής, αβεβαιότητας και φόβου, που δύο Αμερικανοί έκαναν κάτι που δε θα ξεχαστεί ποτέ. Ο Tommie Smith και ο John Carlos, ο πρώτος και ο τρίτος πιο γρήγορος άνθρωπος στον κόσμο, χαμήλωσαν το κεφάλι και ύψωσαν τις μαυροφορεμένες γροθιές τους καθώς έπαιζε ο εθνικός ύμνος των ΗΠΑ προς τιμήν της νίκης του Smith στα 200 μέτρα.
Και ο τρίτος άντρας; Φαίνεται σαν ένα φυσιολογικός λευκός άντρας, που στέκεται παθητικά και παρακολουθεί την ιστορία να γράφεται, αλλά δεν είναι έτσι. Είναι ο Peter Norman, ο γρηγορότερος Αυστραλός στην ιστορία, και ταυτόχρονα, ο δεύτερος γρηγορότερος άντρας στον κόσμο.
Ο Tommie Smith και ο John Carlos εξαπέλυσαν μια παγκόσμια διαμάχη με το χαιρετισμό της μαύρης δύναμης, εκδιώχτηκαν από τους αγώνες και έλαβαν απειλές θανάτου στην πατρίδα τους. Οι δύο Αφρο-αμερικανοί έπαιρναν θέση για τα πολιτικά δικαιώματα στον απόηχο της τραγωδίας και της αποτυχίας.
Αλλά σχεδόν κανείς δεν ξέρει ότι ο Peter Norman στεκόταν μαζί τους, υποστηρίζοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα σε όλο τον κόσμο. Και το πλήρωσε ακριβά.
Ο Peter Norman καταγόταν από την Αυστραλία, μια χώρα που εκείνη την εποχή είχε παρόμοιους νόμους διαχωρισμού όπως οι ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα, η διάκριση κατά του ιθαγενή πληθυσμού στην Αυστραλία ενέπνευσε το απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική.
Μεταξύ του 1905 και του 1969, η αυστραλιανή κυβέρνηση χώρισε περίπου 100.000 παιδιά από τις οικογένειές τους και τα έβαλε σε αναγκαστικές υιοθεσίες για να τα «εκπολιτίσει». Αν κάποιος έβλεπε έναν Αυστραλό να συναναστρέφεται έναν μαύρο ή κάποιον που ανήκε σε κάποια άλλη μειονοτική ομάδα, ρίσκαρε τα πάντα.
Μετά τον αξιομνημόνευτο αγώνα, ο Smith και ο Carlos πλησίασαν τον Norman, ο οποίος είχε κερδίσει το αργυρό μετάλλιο, και τον ρώτησαν αν πίστευε στα ανθρώπινα δικαιώματα. Είπε ναι. Μετά τον ρώτησαν αν πίστευε στο Θεό.
Είπε ότι πίστευε βαθιά στο Θεό. Ο John Carlos θα θυμάται για πάντα τι του είπε ο Norman στη συνέχεια: «Θα είμαι δίπλα σας». Ο Carlos θυμάται να μη μπορεί να διακρίνει ούτε το παραμικρό σημάδι φόβου στο βλέμμα του, μόνο αγάπη.
Ο Smith και ο Carlos αποφάσισαν να φορούν το παραπάνω σήμα, ένα σήμα που αντιπροσώπευε ένα κίνημα αθλητών στους Ολυμπιακούς υποστηρίζοντας τη μάχη για ίσα δικαιώματα. Ο Norman, που δεν είχε το σήμα αυτό, τους πλησίασε και έκανε κάτι απίστευτο: «Πιστεύω σε ό,τι πιστεύετε κι εσείς. Έχετε ακόμα ένα από αυτά για μένα;», ρώτησε, δείχνοντας τα σήματα τους. «Μ’ αυτό τον τρόπο μπορώ να δείξω την υποστήριξή μου για τον αγώνα σας.»
Ο Smith τρελάθηκε: «Ποιος είναι αυτός ο λευκός Αυστραλιανός; Κέρδισε το αργυρό μετάλλιο, δεν μπορεί να πάρει αυτό και να είναι αρκετό!» Ο Smith δεν είχε κανένα περισσευούμενο, αλλά με λίγη βοήθεια από έναν άλλο Αμερικανό αθλητή ο Norman πήρε το σήμα του. Το τι ακολούθησε είναι ιστορία.
Οι τρεις νεαροί αθλητές ανέβηκαν στην εξέδρα. Ο Smith και ο Carlos ύψωσαν τις γροθιές τους σε χαιρετισμό της μαύρης δύναμης. Ποτέ κανείς δεν είχε τολμήσει να κάνει κάτι τόσο σοκαριστικό στους Ολυμπιακούς, να τοποθετηθεί πολιτικά μπροστά σε εκατομμύρια. Και οι 3 γνώριζαν ότι ήταν η στιγμή τους να πάρουν θέση για το σωστό, να που σε όλους ότι ήταν ίσοι. Ο επικεφαλής της Αμερικανικής ομάδας ορκίστηκε ότι οι τρεις αθλητές θα το πλήρωναν ακριβά. Για το υπόλοιπο της ζωής τους.
Η ιστορία δικαίωσε τον Smith και τον Carlos. Το άγαλμα στήθηκε στο San Jose State University για να τους τιμήσει. Αλλά αν δείτε προσεκτικά, η δεύτερη θέση είναι άδεια. Με αυτή την απουσία, το άγαλμα αντιπροσωπεύει τι έπαθε ο Norman μετά από εκείνη τη μοιραία μέρα. Είναι πιθανότατα μια από τις πιο θλιβερές ιστορίες ήρωων που έχω διαβάσει.
Ο Norman απλά σβήστηκε από την ιστορία. Διώχτηκε από την αυστραλιανή ομάδα για τους Ολυμπιακούς του 1972, και παράτησε τον επαγγελματικό αθλητισμό, πηγαίνοντας από δουλειά σε δουλειά, από καθηγητής γυμναστικής σε κρεοπώλης. Περιθωριοποιήθηκε από τη λευκή κοινότητα της Αυστραλίας και η οικογένειά του εκδιώχτηκε μαζί του.
Ένα ατύχημα του προκάλεσε γάγγραινα, το οποίο οδήγησε τον ντροπιασμένο πρώην αθλητή στο ποτό. Τελικά διαγνώστηκε με αλκοολισμό και κατάθλιψη. Ο John Carlos είπε για τον Norman, «Ο Peter αντιμετώπιζε μια ολόκληρη χώρα και υπέφερε μόνος».
Στο Norman δόθηκε μια τελευταία ευκαιρία: να καταδικάσει τους συντρόφους τους στην ανθρωπότητα, να καταγγείλει τον Smith και τον Carlos, και θα συγχωρούνταν. Αλλά ήξερε ότι δεν είχε κάνει τίποτα λάθος και αρνήθηκε. Το 2006, πέθανε ξαφνικά από καρδιακή προσβολή. Χωρίς ποτέ να λάβει την συγγνώμη που του οφειλόταν, ο Tommie Smith και ο John Carlos σήκωσαν το φέρετρό του στην κηδεία του.
Το 2012 δόθηκε επίσημη συγγνώμη από την αυστραλιανή κυβέρνηση. Απολογούμαστε «… στον Peter Norman για την αδικία που προκάλεσε η Αυστραλία μη στέλνοντάς τον το 1972 στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου, παρόλο που είχε όλα τα προσόντα. Και για την καθυστερημένη αναγνώριση του ισχυρού ρόλου του Peter Norman στη μετέπειτα φυλετική ισότητα.» Ήταν πολύ αργά…
«Πλήρωσε την επιλογή του», εξήγησε ο Tommie Smith, «Δεν ήταν μια απλή κίνηση βοηθείας, ήταν η δικιά του μάχη. Ήταν ένας λευκός άντρας, ένας Αυστραλιανός λευκός άντρας, ανάμεσα σε δύο έγχρωμους άντρες, που υποστήριζαν τη στιγμή της νίκης, το ίδιο πράγμα.»
50 χρόνια μετά, ακόμη παλεύουμε για την ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Norman πλήρωσε περισσότερο από όλους, αλλά η θυσία του απέδειξε ότι η ισότητα είναι μάχη του καθενός. Λευκός ή μαύρος. Τιμήστε τη μνήμη του και βοηθήστε να διαδοθεί το μήνυμα της αγάπης και της φροντίδας κοινοποιώντας την ιστορία του. Η ανθρωπότητα χρειάζεται περισσότερους Peter Norman.
