Γράφει ο Βασίλης Δημ. Χασιώτης,
Το να μιλήσει κανείς για ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ σε επίπεδο….
χώρας, στο οποίο θα συμπλέκεται, θα συνεξετάζεται και θα συνπρογραμματίζεται το ΣΥΝΟΛΟ της κυβερνητικής δραστηριότητας, ΣΕ ΟΛΟ ΤΟ ΦΑΣΜΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ της κυβέρνησης, ως ένας ΕΝΙΑΙΟΣ οργανισμός και όχι ως ένα άθροισμα ΜΗ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΟΥΝΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΏΝ ΦΕΟΥΔΩΝ, αυτό φυσικά, θέλει πολύ φαντασία για να διαπιστώσεις την ύπαρξή του.
Την ίδια στιγμή, το να εγκαλέσει κάποιος την παρούσα κυβέρνηση επειδή ΔΕΝ διαθέτει ένα ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ, ασφαλώς θα την αδικούσε κατάφωρα αν την μέμφονταν για κάτι που είχαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις ενώ αυτή δεν έχει. Και τούτο διότι ΚΑΜΙΑ προηγούμενη κυβέρνηση ΔΕΝ διέθετε ένα τέτοιο σχέδιο.
Μπορεί τα συρτάρια των υπουργείων, τολμώ να πω : όλων των υπουργείων, να είναι γεμάτα από ad hoc μελετών και ερευνών, υποθέτω χρυσοπληρωμένες, μπορεί κάθε υπουργός του κάθε υπουργείου, από ιδρύσεως του ελληνικού Κράτος, να ισχυρίζονταν πως επί των ημερών του, δρομολογήθηκαν χίλια δυό σημαντικά πράγματα, πολλά από τα οποία με μακροπρόθεσμη πνοή, ου μην αλλά, το έργο του ακυρώθηκε από τους επόμενους υπουργούς, μπορεί να υπήρχαν συγκυριακά και κάποια επί μέρους στρατηγικά σχέδια που να οφείλονταν στον προσωπικό ζήλο κάποιων υπουργών, όταν δεν ήταν μια διοικητικής φύσεως ρουτίνα η σύνταξή τους, όμως κι αυτών η πρακτική χρησιμότητα σταματούσε στο στάδιο της ανακοίνωσης του επί μέρους αυτού σχεδίου, μπορεί κι άλλα ακόμα να προβληθούν σαν «επιχειρήματα» υπέρ της ύπαρξης στρατηγικών σχεδίων, αλλά, ακόμα κι έτσι, ένα ΣΥΝΟΛΙΚΟ στρατηγικό σχέδιο, σε επίπεδο ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ, δεν υπάρχει ούτε για δείγμα.
Όπως έχω σημειώσει σε παλιότερα άρθρα μου, που χρονολογούνται τουλάχιστον δύο δεκαετίες με τρεις πίσω ίσαμε πρόσφατα, το ελληνικό Κράτος, στο προγραμματικό του επίπεδο, ποτέ δεν κινήθηκε ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ πέραν των στόχων που έθετε και θέτει Ο ΕΤΗΣΙΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ του, που κι αυτός, ήταν θαύμα όταν επιτύγχανε στις βραχυπρόθεσμες εκτιμήσεις του.
Το έτος, ήταν ο σταθερός χρονικός ορίζων, το «στρατηγικό βάθος» των κυβερνητικών προγραμμάτων.
Εξαιρέσεις υπήρξαν;
Ασφαλώς είναι η απάντηση.
Ποιες είναι;
Εδώ, θα σας κουράσω λίγο : Λοιπόν! Επειδή οι στρατηγικές επιτεύξεις, σε όποιον κυβερνητικό τομέα δράσης και αν αναφερόμαστε, από την οικονομία με τους πολλούς της τομείς, ίσαμε τα κοινωνικά και εθνικά μας ζητήματα και προβλήματα, ΟΤΑΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ, ΕΙΝΑΙ ΟΡΑΤΕΣ ΔΙΑ ΓΥΜΝΟΥ ΟΦΘΑΛΜΟΥ, σας καλώ να τις εντοπίσετε εσείς μόνοι σας. Πείτε π.χ. Α, εδώ, πρέπει να είμαστε δίκαιοι : υπάρχει ένα ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ, αν όχι τέλεια, επαρκώς καταρτισμένο, που ξεκινώντας από τομεακά στρατηγικά σχέδια οικονομικής ανάπτυξης, καταλήγουμε στα κλαδικά, και ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΟΛΑ, ιδού, που ό,τι σχεδιάστηκε εφαρμόστηκε και έδωσε απτά ΘΕΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ. Πείτε το ίδιο για όλους τους άλλους τομείς κυβερνητικής πολιτικής. Την υγεία, την παιδεία, την αποκέντρωση, την εξωτερική μας πολιτική, την στρατηγική μας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κ.λπ.
Μάλιστα, για να είμαστε δίκαιοι, υπήρχαν περιπτώσεις κατά τις οποίες στο παρελθόν, πράγματι εκδηλώνονταν αξιόλογες στρατηγικού χαρακτήρα πρωτοβουλίες, όχι πολλές, θάλεγα πολύ λίγες, ελάχιστες, οι οποίες όμως, κι αυτές τελικώς κατέληγαν στον σκουπιδοτενεκέ, ή το ίδιο αρνητικό, περνούσαν στο στάδιο της εφαρμογής αισθητά απαξιωμένες σε σχέση με τον αρχικό τους σχεδιασμό, κυρίως λόγω των αντιδράσεων ΑΠΟ ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΒΈΡΝΗΣΗΣ. Φυσικά, αυτό το τελευταίο συνέβαινε κατ’ εξοχήν, όταν προβλέπονταν όχι «επώδυνα» μέτρα, όσο κοινωνικώς άδικα μέτρα, που τροφοδοτούσαν την κοινωνική αντίδραση, κι αυτό το έλλειμμα δικαιοσύνης, τροφοδοτούσε και την εσωτερική πολιτική αντιπαράθεση. Πάντως, δεν αναφέρομαι σ’ αυτή την τελευταία περίπτωση, αφού η τήρηση της νομιμότητας, αποτελεί την θεμελιώδη αποστολή μιας δημοκρατικής κυβέρνησης, και επομένως, ένα πρόγραμμα που στηρίζεται στην αδικία, πάει πολύ να γίνει από πάνω και αποδεκτό όταν επιβάλλει και σκληρά μέτρα.
Αυτή την αναγκαιότητα του ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ, σε πιο τεχνικό επίπεδο την έχω αναλύσει σε παλαιότερα άρθρα μου, οπότε εδώ δεν θα επανέλθω. Θα περιοριστώ μονάχα να υπογραμμίσω τη σημασία ύπαρξης ενός τέτοιου ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ σχεδίου, μέσω ενός απλού παραδείγματος. Σκεφθείτε π.χ., μια μεγάλη επιχείρηση στην οποία ο διευθυντής πωλήσεων να διαθέτει στρατηγικό σχέδιο για τον τομέα ευθύνης του, όμως η ίδια η επιχείρηση συνολικά να μη διαθέτει ένα αντίστοιχο στρατηγικό σχέδιο εντός του οποίου οργανικά και αρμονικά να εντάσσεται το στρατηγικό σχέδιο του τομέα των πωλήσεων. Όταν αυτό δεν συμβαίνει τότε το στρατηγικό σχέδιο των πωλήσεων θα είναι καταδικασμένο σε αποτυχία ενώ κάποιος θα μπορούσε να θέσει το ερώτημα στον διευθυντή των πωλήσεων : Με ποιες παραδοχές κατάρτισε το πρόγραμμά του όταν τομείς της επιχείρησης που εμπλέκονται στην εφαρμογή του, π.χ. η παραγωγή, το προσωπικό, η οικονομική υπηρεσία, η εμπορική διεύθυνση κ.λπ., ΔΕΝ διαθέτουν αντίστοιχα προγράμματα τα οποία εκτός των άλλων θα καθόριζαν και τον βαθμό της δικής τους εμπλοκής στο δικό του πρόγραμμα, πάντοτε όμως ΕΝΤΟΣ ΤΩΝ ΠΛΑΙΣΙΩΝ ΕΝΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ, και το κυριότερο όλων θα ΔΕΣΜΕΥΑΝ τους πάντες στην υλοποίηση τόσο των επί μέρους όσο ΚΑΙ των συνολικών στόχων;
Ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό πρόγραμμα μπορούμε να πούμε ότι συνιστά μέσω της συνέργειας κάτι πολύ περισσότερο από το άθροισμα των επί μέρους στρατηγικών προγραμμάτων που η κάθε στρατηγική μονάδα καταρτίζει για τον δικό της λειτουργικό και διοικητικό χώρο ευθύνης. Η συνέργεια αυτή, δηλαδή το 2 και 2 να ισούται οχι με 4 αλλά με 5 ή 6 ή και ακόμα περισσότερο, προκύπτει κυρίως στα ποιοτικά στοιχεία της Διοίκησης με προφανείς όμως συνέπειες στα πρακτικά αποτελέσματα. Π.χ. το να κατασκευάσεις δίπλα στη δεξαμενή των υλικών πόρων του οργανισμού και μια δεξαμενή η οποία θα συλλέγει και θα αξιοποιεί τις δεξιότητες, τις ικανότητες, τη δημιουργικότητα και τη καινοτόμο σκέψη των ανθρώπων του οργανισμού, που θα εγκαθιδρύει και διαχέει ένα αποδεκτό όραμα, όλα αυτά και άλλα ακόμα, αποτελούν το σταθερό μέλημα ενός καλού στρατηγικού σχεδίου.
Και φυσικά αποτελεί τον συνεκτικό κρίκο που αποτρέπει την εμφάνιση και κυρίως την εκδήλωση τάσεων αυτονομίας και ανταγωνισμού μεταξύ διοικητικών μονάδων και προσώπων που ενίοτε πληρώνονται ακριβά σε επίπεδο συνολικού οργανισμού. Τέτοια διοικητικά φέουδα, δεν αποτελούν καθόλου κατ’ εξαίρεση καταστάσεις ειδικά σε μεγάλους οργανισμούς, ιδιωτικούς ή δημόσιους, και μπορούν να θεωρηθούν σαν ένα είδος «επιχειρησιακών νεοπλασιών», «επιχειρησιακών καρκινωμάτων» ακριβώς λόγω του ότι έπαψαν να εντάσσονται και να εξυπηρετούν ένα γενικό στόχο.
Έτσι οι επί μέρους στόχοι ενσωματώνονται οργανικά και λογικά σε ευρύτερους στόχους έως ότου ενσωματωθούν πλήρως στους τελικούς στόχους του συνολικού οργανισμού. Εδώ οι συνέργειες στο επίπεδο της αποτελεσματικότητας και της αποφυγής κατασπατάλησης πόρων είναι προφανής.
Επίσης το ΣΥΝΟΛΙΚΟ στρατηγικό πρόγραμμα παρέχει τα όρια αυτονομίας στη λήψη αποφάσεων της κάθε στρατηγικής μονάδας χωρίς να υπάρχει κίνδυνος να δρουν για αποκλειστικά δικό τους όφελος σε βάρος όμως του συνολικού οφέλους και συμφέροντος του οργανισμού.
Κάτι ανάλογο ισχύει και για την κυβέρνηση.
Για να το πω απλά : Έχει ο πρωθυπουργός στο γραφείο του κάτι που να τιτλοφορείται κάπως έτσι; ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2016-2020;
Έχει ο ΚΑΘΕ υπουργό στο γραφείο του ένα αντίστοιχο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ για το υπουργείο του που συντάχθηκε ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ της χώρας και της κυβέρνησης;
Όταν υπό τις παρούσες συνθήκες, αυτό που είναι περισσότερο από ορατό είναι το γεγονός ότι οι ξένοι δανειστές μας, εδώ και έξη χρόνια, κινούνται στη βάση ενός ΠΛΗΡΟΥΣ στρατηγικού σχεδίου, που στοχεύει όχι μονάχα το σημείο που μας έφεραν ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ, μα εκεί που όλοι «ψυχανεμιζόμαστε» ότι θέλουν να μας πάνε, («στα βράχια», ή, για να το πω διαφορετικά : στην προγραμματισμένη πτώχευση -αυτό δεν εννοούν όλοι όσοι ισχυρίζονται πως κάθε στάση απέναντι στους Δανειστές που δεν είναι στα τέσσερα θα μας οδηγούσε σε άτακτη χρεοκοπία;), το ερώτημα είναι : έναντι αυτού του στρατηγικού σχεδίου, η ελληνική Κυβέρνηση ΠΟΙΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ αντιπαρατάσσει, ποιές στρατηγικές ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ και ΕΞΟΔΟΥ από τη Κρίση έχει αναπτύξει; Και για να μην κοροϊδεύουμε εαυτούς και αλλήλους, ΔΕΝ εννοώ τις στρατηγικές των Μνημονίων, που εκφράζουν τις στρατηγικές των Δανειστών και οι οποίες στοχεύουν εκεί που μόλις παραπάνω σημειώσαμε. Εννοώ τις στρατηγικές ΠΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΟΥΝ ΝΑ ΕΞΟΥΔΕΤΕΡΩΣΟΥΝ ΤΙΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ των μνημονιακών στρατηγικών.
Απάντηση : Δεν υπάρχουν τέτοιες εθνικές στρατηγικές. Αυτό που υπάρχει, και που αποτελεί μεγάλη ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΝΙΚΗ των Δανειστών, είναι ότι :
[1ον] Έχουν επιβάλλει ΠΛΗΡΩΣ τις δικές τους στρατηγικές.
[2ον] Έχουν αποκλείσει πλήρως τη δυνατότητα ανάπτυξης ΣΥΝΟΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΡΙΚΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ στρατηγικών που θα απειλούσαν τις δικές τους.
[3ον] Έχουν αποκλείσει ακόμα και την δυνατότητα κατάρτισης ενός σχετικά αξιόπιστου βραχυπρόθεσμου προϋπολογισμού, σε σημείο ώστε η χώρα, να μη γνωρίζει πώς πρόκειται να κινηθεί οικονομικά ούτε σε βάθος εξαμήνου.
[4ον] Συνεπεία όλων των ανωτέρω, η ελληνική Κυβέρνηση έχει καταλήξει να εκτελεί χρέη διεκπεραιωτή των απαιτήσεων των Δανειστών, οπότε έχει επιτευχθεί και ο άλλος στρατηγικός τους στόχος, ώστε, σε συνδυασμό και με τις λοιπές φιλομνημονιακές πολιτικές δυνάμεις, να ελέγχουν και την εσωτερική πολιτική της χώρας. (Και διερωτώμαι : όταν αυτό πράγματι ισχύει, υπάρχει εθνική εξωτερική πολιτική;)
Και προς Θεού!
Για τον σχεδιασμό, την κατάρτιση και πολύ περισσότερο την εφαρμογή ενός τέτοιου προγράμματος, μην χρησιμοποιήσετε πάνω από τρείς καθηγητές. Θα βουλιάξει με ακρίβεια εκτίμησης à la Bismarck…
Δεν είναι αποκλειστική υπόθεση τεχνοκρατών ούτε η κατάρτισή ενός Στρατηγικού Προγράμματος ούτε ΚΥΡΙΩΣ η εφαρμογή του.
Δεν μπορείς να ισχυρίζεσαι ότι διαθέτεις πολιτική, ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ή τακτικές κινήσεις, ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΤΑΚΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ, όταν ΔΕΝ διαθέτεις αντίστοιχη στρατηγική στα πλαίσια της οποίας εντάσσεται η υπόψη πολιτική και οι υπόψη τακτικές κινήσεις. Και δεν μπορείς να ισχυριστείς ότι διαθέτεις στρατηγική, ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ, όταν δεν διαθέτεις αντίστοιχο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΤΟΧΟ, στα πλαίσια του οποίου εντάσσεται η υπόψη στρατηγική. Και δεν μπορείς να διαθέτεις στρατηγικό στόχο, ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΤΟΧΟ, όταν δεν διαθέτεις ένα ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΟΡΑΜΑ, εντός του οποίου εντάσσονται ΟΛΕΣ οι στρατηγικές σου, και επομένως, ΟΛΕΣ οι πολιτικές, τακτικές κ.λπ. Και δεν διαθέτεις στρατηγικό όραμα, όταν αυτό, δεν μπορεί να περιγραφεί σε όρους επιχειρησιακής δράσης και ελέγχου αυτής της δράσης. Αυτή η τελευταία συνθήκη, είναι εκείνη που διαχωρίζει επιχειρησιακά ρεαλιστικό στρατηγικό όραμα από ένα σκέτο όραμα που μπορεί να εκφράζει τις πιο επιθυμητές και υψηλές στοχεύσεις, όμως, δεν είναι «επιχειρησιακά» δομημένο, ή αδυνατεί να δομηθεί επιχειρησιακά.
Ατυχώς, ένα στρατηγικό σχέδιο για να είναι στρατηγικό, έχει κάποιες απαρέγκλιτες απαιτήσεις, όπως π.χ. (ενδεικτική η αναφορά)
[1ον] Ότι ένα στρατηγικό σχέδιο, υποστηρίζεται από ηγεσίες με στρατηγική σκέψη, πράγμα καθόλου βέβαιο και καθόλου δεδομένου, όχι μονάχα στον ιδιωτικό τομέα, αλλά, πόσο μάλλον, στον δημόσιο και στενότερο κρατικό φορέα. Με άλλα λόγια, δεν αρκεί κάποιος άλλος, ή κάποιοι άλλοι «ειδικοί» να σου ετοιμάσουν ένα στρατηγικό πρόγραμμα, μα θα πρέπει να είσαι σε θέση να το υλοποιήσεις, και κυρίως, να σε εκφράζει.
[2ον] Ότι ένα στρατηγικό πρόγραμμα, για να είναι ΠΛΗΡΕΣ, πρέπει να περιλαμβάνει όλη τη σειρά «σταδίων» που αναφέρθηκε παραπάνω, από το «όραμα» έως την στοχοθεσία, την κατασκευή και ανάπτυξη στρατηγικών, τακτικών και πολιτικών, τον έλεγχο, την διαδικασία ενός αποτελεσματικού feedback, την ύπαρξη εναλλακτικών σχεδίων, που καταρτίζονται ΜΑΖΙ με το «κύριο» στρατηγικό σχέδιο, όχι μονάχα αν τα πράγματα πάνε άσχημα μα και όταν πάνε καλύτερα του αναμενομένου.
[3ον] Ότι υπάρχει μια αποτελεσματική και συνεκτική ηγετική ομάδα, χωρίς όμως το ίδιο το στρατηγικό πρόγραμμα να καταντά υπόθεση αποκλειστική αυτής της ομάδας, ούτε στη διαδικασία κατάρτισής του ούτε στη διαδικασία εκτέλεσής του, διότι τότε, όλο το ανθρώπινο δυναμικό που θα κληθεί να το υλοποιήσει, που βρίσκεται στα κατώτερα τμήματα της κλίμακας της ιεραρχίας, ενδέχεται να θεωρήσει το έργο του ως μια ακόμα βαρετή ή και χωρίς νόημα εμπλοκή του, μια αίσθηση που ενισχύεται όσο κάποιος δεν αντιλαμβάνεται γιατί πρέπει να εκτελέσει κάτι, που γι΄ αυτόν ενδεχομένως να μην έχει προφανές τουλάχιστον νόημα.
Έτσι το ερώτημα ξαναμπαίνει : υπάρχει ένα ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ της χώρας;
Η απάντηση είναι : ΟΧΙ!
Ενημερωθείτε για ότι συμβαίνει με ένα like στη σελίδα μας
