Πίσω από την επίσκεψη Πούτιν… Γιατί τώρα; Γιατί στο Άγιο Όρος; Ποιος ήταν ο «κρυφός» της σκοπός;

Του Μιχάλη Κόκκινου
Είναι μερικές φορές, εξαιρετικά εντυπωσιακό το πόσο αδιάφοροι μπορούμε να γίνουμε ως λαός στο οτιδήποτε συμβαίνει εκτός των διοικητικών ορίων της χώρας μας, παρά το γεγονός ότι…
βρισκόμαστε στην πιο θερμή γειτονιά του πλανήτη. Πόλεμοι και εξεγέρσεις γίνονται σταθερά τα τελευταία 30 χρόνια γύρω-γύρω από την Ελλάδα (Βαλκάνια, Μ.Ανατολή, Καύκασος) και τίποτα από όλα αυτά δεν μας προκαλεί την παραμικρή ανησυχία. Έχουμε διαμορφώσει τον δικό μας «μικρόκοσμο» και οτιδήποτε συμβαίνει ανά την υφήλιο, φιλτράρεται μέσα από αυτόν. Η παγκόσμια κρίση χρέους, η «Αραβική Άνοιξη», το ISIS, η προσφυγική κρίση και άλλα τόσα σημαντικά γεγονότα που μας επηρεάζουν περισσότερο από ότι νομίζουμε, έχουν σημασία μόνο στο βαθμό που μπορούν να αλλοιώσουν την καθημερινή μας ρουτίνα… (Βλ. πρόσφυγες). Σε αυτό το πλαίσιο και μόνο, έχει αξία να δούμε το μετά της επίσκεψης Πούτιν.

Οι περισσότεροι αναλυτές, δημοσιογράφοι και σχολιαστές των social media, μέσα από το πρίσμα αυτού του μικρόκοσμου, προσπάθησαν να ανιχνεύσουν το λόγο της επίσκεψης Πούτιν και γενικότερα να ανακαλύψουν τα «κρυφά» της νοήματα. Η συζήτηση δεν διέφερε με πέρυσι, όταν ο Αλέξης Τσίπρας είχε επισκεφτεί τη Ρωσία. Από τη μία μεριά οι ανεδαφικές «ονειρώξεις» κάποιων περί Ορθόδοξου Τόξου και «Ξανθού Γένους» και από την άλλη εκείνοι που εντελώς κυνικά – περισσότερο ως αντίδραση στους πρώτους – δεν προσβλέπουν σε συμμαχίες δίχως έμπρακτα ανταλλάγματα. Τα πάντα έχουν να κάνουν με εμάς και μόνον εμάς.

Για να μπορέσουμε όμως να δούμε λίγο πίσω από τα γεγονότα και να ξεφύγουμε από τον στείρο εγχώριο δημόσιο διάλογο, θα πρέπει να κατανοήσουμε το ρωσικό σχεδιασμό και στο που αποσκοπεί. H Ρωσία μετά τις δυσκολίες που αντιμετώπισε λόγω των κυρώσεων της Δύσης για την προσάρτηση της Κριμαίας, φαίνεται πως επανακάμπτει στο διεθνές προσκήνιο με όχημα την καταπολέμηση του Ισλαμικού Χαλιφάτου (ISIS). Η εμπλοκή της στη Συρία, εκτός του ότι αποδυνάμωσε το ISIS – και την Αλ Κάιντα (Αλ Νούσρα) – ανάγκασε και τις ΗΠΑ να στραφούν πιο αποτελεσματικά κατά των τζιχαντιστών. Το καθεστώς Άσαντ ισχυροποιήθηκε στη Δυτική Συρία, το ίδιο και οι Κούρδοι στο Βορρά. Ενώ, ο Συριακός Εμφύλιος μετά την αποδυνάμωση του ISIS οδηγείται σε εκτόνωση. Μία λύση που θα περιλαμβάνει τόσο τον Άσαντ όσο και την Συριακή Αντιπολίτευση πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Όπως δεδομένη πρέπει να θεωρείτε και η ανεξαρτησία των Κούρδων σε Συρία και Ιράκ με τις “ευλογίες” Μόσχας και Ουάσιγκτον μέσα στους επόμενους μήνες.

Η ρωσική ηγεσία πολύ γρήγορα κατάλαβε, ότι ένας νέος ρόλος για τη Ρωσία, ως “κυνηγός” τζιχαντιστών, της επιτρέπει να επεκτείνει την ισχύ της στην Ανατολική Μεσόγειο και την Ευρύτερη Μέση Ανατολή, συνεχίζοντας από εκεί που είχε σταματήσει πριν την Ουκρανική Διαμάχη. Ήδη από κοινού με την Αίγυπτο ετοιμάζεται να μεταφέρει τον αντι-τζιχαντιστικό της αγώνα στο Σινά. Η Ρωσία πλέον φαντάζει ως η μόνη διαθέσιμη δύναμη “προστάτης” των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου έναντι της αποσταθεροποιητικής δράσης της ισλαμικής τρομοκρατίας. Ενδεχομένως, πολύ σύντομα να την δούμε να αναλαμβάνει δράση και στην Ιορδανία και το Λίβανο, όπου οι τεράστιες προσφυγικές ροές από τη Συρία (περισσότεροι από 3 εκατ. πρόσφυγες συνολικά) έχουν αρχίσει να λειτουργούν αποσταθεροποιητικά για τα εκεί καθεστώτα και μπορούν να δημιουργήσουν πολύ εύκολα νέα μέτωπα του ISIS, όσο αυτό αποδυναμώνεται σε Συρία και Ιράκ.

Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι Ισραηλινοί μετά το “Iran Deal” και τη σύσφιξη των σχέσεων Ιράν-ΗΠΑ αισθάνονται “άβολα” απέναντι στην αναβάθμιση των σχέσεων των δύο κρατών. Η μόνη δύναμη που θα μπορούσε να λειτουργήσει εξισορροπητικά και να προσφέρει “κάλυψη” στο Iσραήλ απέναντι στο Σιιτικό κίνδυνο (Χεζμπολάχ) είναι η Ρωσία. Οι δεσμοί των δύο χωρών άλλωστε είναι αρκετά ισχυροί (περισσότεροι από 500.000 Ισραηλινοί πολίτες είναι ρωσικής καταγωγής). Αλλά και η Κύπρος θα πρέπει να θεωρηθεί σίγουρο ότι θα επιζητήσει μία ανάλογη συνεργασία με τη Ρωσία. Καθώς, η αξιοποίηση των πλούσιων υποθαλάσσιων κοιτασμάτων της ξεκίνησε τον περασμένο Μάρτιο και δεν θα ήθελε σε καμία περίπτωση να θέσει σε κίνδυνο το κοινό ενεργειακό της μέλλον με το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Μόνο η εμπλοκή της Ρωσίας θα μπορούσε να εξασφαλίσει το απρόσκοπτο της εξόρυξης φυσικού αερίου/πετρελαίου στην Ανατολική Μεσόγειο απέναντι στο φόβο επέκτασης του ισλαμικού κινδύνου (ISIS).

Κατ’αυτόν τον τρόπο η Ρωσία αναμένεται ως το τέλος της παρούσας δεκαετίας να γίνει η κυρίαρχη δύναμη σε τρεις κλειστές θάλασσες: την Αρκτική, τη Μεσόγειο και τον Εύξεινο. Η απρόσμενη ρωσική ναυτική κυριαρχία στη Μαύρη Θάλασσα μετά την προσάρτηση της Κριμαίας έρχεται και συνδυάζεται με την ισχυρή παρουσία της στην Ανατ.Μεσόγειο στα πλαίσια του νέου αντι-τζιχαντιστικού της ρόλου, αλλά και με το λιώσιμο των πάγων στον Αρκτικό Ωκεανό, όπου σταδιακά θα τον μετατρέψει σε μια κεντρική εσωτερική θάλασσα του κόσμου υπό τον πλήρη έλεγχο της Ρωσίας. Συνδετικό κρίκο των τριών θαλασσών αποτελούν ο Καύκασος, η Τουρκία και τα Βαλκάνια. Κι αν θεωρείται δεδομένο ότι ο Καύκασος είναι εδώ και χρόνια μία περιοχή υπό τον πλήρη έλεγχο της Μόσχας – έλεγχος που θα ολοκληρωθεί μετά την αναμενόμενη δημιουργία του νεόκοπου κράτους του Κουρδιστάν σε Βόρεια Συρία και Βόρειο Ιράκ -, για την Τουρκία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να πει κάποιος το ίδιο.

Ρωσία και Τουρκία βρίσκονται τους τελευταίους μήνες – μετά την κατάρριψη ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους στη Συρία από την τουρκική αεράμυνα – σε μία ψυχροπολεμικού τύπου διαρκώς κλιμακούμενη σύγκρουση, που κανείς δεν είναι σε θέση να προδικάσει το πως θα καταλήξει. Ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλ. Πούτιν, στο πρόσωπο του Τούρκου ομολόγου του, Τ.Ερντογάν, βλέπει τον “φυσικό” ηγέτη του Ισλαμικού Χαλιφάτου και της Συριακής Αντιπολίτευσης (Αλ Νούσρα) και την ίδια την Τουρκία, ως το μόνο κράτος που έχει τη δύναμη να ανακόψει το σχεδιασμό του. Η Τουρκία είναι η μόνη δύναμη που θα μπορούσε να λειτουργήσει αποσταθεροποιητικά στο σχεδιασμό της Ρωσίας σε Εύξεινο και Μεσόγειο.

Έτσι, η παρουσία της Ρωσίας στα Βαλκάνια καθίσταται αναγκαία, προκειμένου να δημιουργηθεί μία ομαλή διασύνδεση από τον Αρκτικό Βορρά στον Μεσογειακό Νότο. Κομβικό ρόλο για την ρωσική επαναφορά στην χερσόνησο του Αίμου θα παίξει και το προσφυγικό. Οι πρωτόγνωρες για τα δεδομένα των μικρών χριστιανικών βαλκανικών χωρών ροές μουσουλμάνων προσφύγων/μεταναστών έχουν δημιουργήσει κάτι περισσότερο από ανησυχία στις κυβερνήσεις τους. Σερβία, Μαυροβούνιο, Σκόπια και Βουλγαρία διατρέχουν άμεσο κίνδυνο για την εθνική τους ασφάλεια σε περίπτωση εγκλωβισμού προσφύγων/μεταναστών στα εδάφη τους. Οι ισχυρές μουσουλμανικές μειοψηφίες εντός των παραπάνω κρατών (Βόσνιοι, Αλβανοί, Τούρκοι), οι οποίες στο παρελθόν έχουν δημιουργήσει εστίες αποσταθεροποίησης, είναι επίφοβες για την επανάληψη ανάλογων περιστατικών. Καθώς, όσο οι κρατικές δομές των συγκεκριμένων χωρών δείχνουν ανήμπορες να κρατήσουν τον έλεγχο των συνόρων τους, τόσο πιο τρωτές φαντάζουν στις μουσουλμανικές μειονότητες, οι οποίες δεν θα ήταν παράλογο να προσπαθήσουν να επωφεληθούν από τη συγκυρία. Έτσι, υπό το φόβο παλιότερων παθών δεν θα διστάσουν να προσφέρουν “γη και ύδωρ” στη Ρωσία.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η “νατοϊκή” και “ευρωπαϊκή” – αλλά αδύναμη αμυντικά –  Βουλγαρία. Μετά από μία περίοδο ψύχρανσης των σχέσεων της με τη Ρωσία φαίνεται ότι ενισχύεται η τάση για αλλαγή πλεύσης προς την Μόσχα, δεδομένου ότι η τελευταία επανακάμπτει ως ο κυρίαρχος της περιοχής και η Σόφια δεν έχει ξεχάσει σε καμία περίπτωση τις ιστορικά στενές της σχέσεις με τη μεγάλη σλαβική της μητέρα. Πρόσφατα μάλιστα η Βουλγαρία ξεπάγωσε για τα καλά όλα τα κοινά ενεργειακά της σχέδια με την Ρωσία και την Ελλάδα (South Stream, Χερσαία Δαρδανέλια)

Κοιτάζοντας προς τα πίσω στην ιστορία, θα δούμε ότι τα Βαλκάνια για τους Ρώσους ήταν “δώρον άδωρο” δίχως την έξοδο στο Αιγαίο. Κι αυτό, γίνεται περισσότερο αντιληπτό σήμερα, που η Ρωσία ψάχνει έναν τρόπο να υπερκεράσει το “εμπόδιο” της Τουρκίας και να διασυνδέσει την Μαύρη Θάλασσα με τη Μεσόγειο. Η Σερβία ή Βουλγαρία σίγουρα αποτελούν σημαντικά προγεφυρώματα στη Βαλκανική, αλλά δεν πρόκειται να λειτουργήσουν εξισορροπητικά απέναντι στη ρωσοτουρκική κόντρα από μόνα τους. Η Ρωσία χρειάζεται πλάι της μια δύναμη που να αποτελεί ένα πραγματικό αντίβαρο στην Τουρκία. Και αυτή η δύναμη είναι μόνο η Ελλάδα.

Όπως πολύ πετυχημένα έχει γράψει στο παρελθόν ο Κων/ινος Γρίβας: “Ακόμη και αν στη θέση της Ελλάδας, της ομόδοξης Ελλάδας, ήταν το μουσουλμανικό Μπαγκλαντές, μόνο και μόνο το γεγονός ότι θα βρισκόταν σε αυτήν τη γεωγραφική θέση, η ίδια η γεωπολιτική δυναμική της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί θα το καθιστούσε ιδανικό υποψήφιο σύμμαχο της Ρωσίας”. Για να ολοκληρωθεί ο στρατηγικός σχεδιασμός της Μόσχας για την Ανατολική Μεσόγειο και κατ’επέκταση για την παγκόσμια θέση της, μία στενή σχέση με την Ελλάδα είναι κάτι περισσότερο από αναγκαία. Η Ελλάδα ως ο διαχρονικός αντίπαλος της Τουρκίας στην περιοχή είναι η μόνη χώρα που μπορεί να λειτουργήσει ως “τανάλια” από κοινού με τη Κριμαία που θα “πιέζει” την Τουρκία να κρατά ανοιχτά τα Στενά, ώστε να μην διασπαστεί η ενότητα της Μαύρης Θάλασσας με την Ανατολική Μεσόγειο και να εγκλωβιστεί η Ρωσία γι’άλλη μια φορά μακριά από τις “θερμές” θάλασσες.

Θα πρέπει επίσης, να θεωρήσουμε δεδομένο ότι στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή η Ρωσία είναι διατεθειμένη να προσφέρει το οτιδήποτε για να προσεταιρισθεί την Ελλάδα σε μία πιο στενή σχέση. Κι αν πολλοί χαμογελάτε με δυσπιστία, αναλογιστείτε ότι στο παρελθόν ουδέποτε η Ρωσία είχε αυτόν το ρόλο που έχει σήμερα και από ότι φαίνεται είναι σε θέση να παίξει στη Μεσόγειο ή την Μέση Ανατολή. Για πρώτη φορά στην ιστορία της η Ρωσία είναι τόσο ενεργά μπλεγμένη στις καταστάσεις της περιοχής και η Δύση από τη μεριά της τόσο φανερά αποτραβηγμένη! Η Ρωσία διακυβεύει το οικονομικό της μέλλον μέσα από την πιο ενεργή παρουσία της στην Μεσόγειο.Μπορεί ο νέος αντι-τζιχαντιστικός της ρόλος να της χαρίζει το απαιτούμενο ηθικό δικαίωμα για να προωθήσει τα στρατηγικά της σχέδια, αλλά η εμπλοκή της στην περιοχή υπαγορεύεται αυστηρά από την οικονομική αναγκαιότητα για επιβίωση. Ο μόνος τρόπος για να να μπορέσει η Ρωσία να συνεχίσει να είναι οικονομικά εύρωστη – αλλά και να ανακάμψει μετά τις δυτικές κυρώσεις – είναι να καταφέρει να ελέγξει το μεγαλύτερο μέρος των ροών ενέργειας προς την Ευρώπη.

Από τη στιγμή που το Ιράν ξαναμπήκε στο “παιχνίδι”, το νεοπαγές Κουρδιστάν φιλοδοξεί να καταστεί ο νέος παίχτης στον χώρο της ενέργειας και Αίγυπτος-Κύπρος-Ισραήλ ετοιμάζονται να γίνουν οι σημαντικότεροι παραγωγοί ενέργειας στη Μεσόγειο, “κάποιος” πρέπει να εξασφαλίσει ότι όλο αυτό μπορεί να λειτουργήσει δίχως τριβές για να μπορέσει η ενέργεια από την Ανατ.Μεσόγειο να φτάσει στις δυτικές αγορές. Η Ρωσία αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως το σημείο εξισορρόπησης μεταξύ των παραπάνω νέων “παιχτών” και των παραδοσιακών δυνάμεων στον χώρο της ενέργειας της Αραβικής Χερσονήσου. Υποκαθιστά έτσι κατά κάποιον τρόπο τη Δύση (Γουόλ Στριτ, Σίτι Λονδίνου) και τον ΟΠΕΚ στον έλεγχο των δικτύων και των τιμών ενέργειας για τις επόμενες δεκαετίες, κομίζοντας τεράστια οφέλη για την οικονομία της.

Η Ρωσία έχει για πρώτη φορά στη μετα-Σοβιετική εποχή της ένα τέτοιο momentum και πολύ δύσκολα θα το αφήσει να χαθεί. Ο ρόλος της Ελλάδας στον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό της είναι κρίσιμης σημασίας και γι’αυτό είναι τώρα έτοιμη να προσφέρει οτιδήποτε στην χώρα μας για να την προσεταιρισθεί. Οι σχέσεις όμως των δύο χωρών σε αυτό το στάδιο, όπως έκανε ξεκάθαρο ο ΠτΔ Προκόπης Παυλόπουλος στον χαιρετισμό του προς τον Βλ.Πούτιν στο Άγιο Όρος, αναγκαστικά θα πρέπει να προσαρμοστούν στο πλαίσιο που η Ελλάδα αντιλαμβάνεται τον κόσμο μέσα από τις συμμαχίες της (ΕΕ, ΝΑΤΟ): «… εδώ είναι πραγματικά ο καταλληλότερος τόπος για έναν ηγέτη, προκειμένου να εμπνευστεί με βάση τις Αρχές και τις Αξίες της Χριστιανοσύνης εν γένει, αλλά κυρίως της Ορθοδοξίας, ως προς τους δείκτες πορείας που πρέπει να ακολουθεί όταν παίρνει σημαντικές αποφάσεις για τη Χώρα του και το Λαό του. Κατά την Ορθοδοξία αυτοί οι δείκτες πορείας δεν είναι άλλοι από τον Ανθρωπισμό, την Αλληλεγγύη, τη Δικαιοσύνη και την Ειρήνη. Γνωρίζετε πόσο εμείς οι Έλληνες, αναπόσπαστο τμήμα του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος, είμαστε αφοσιωμένοι σε αυτούς τους δείκτες πορείας. Γνωρίζουμε επίσης πόσο η Ρωσία υπό την ηγεσία σας κινείται προς την ίδια κατεύθυνση.»

Επομένως, προς απογοήτευση εκείνων που θεωρούν ότι η Ελλάδα πρέπει μονομιάς να μετατοπιστεί προς την Ανατολή γυρνώντας την πλάτη της στη Δύση, υπό την καθοδήγηση δήθεν προφητειών και τηλεβιβλιοπωλών, αυτή η μετατόπιση θα πρέπει να είναι σταδιακή και δίχως να πλήξει την εδώ και δεκαετίες στρατηγική επιλογή της χώρας. Θα λέγαμε πιο εύστοχα ότι η Ρωσία θα έπρεπε να προσαρμοστεί περισσότερο στις ανάγκες της Ελλάδας – και των Ελλήνων γενικότερα – παρά το αντίθετο, για να ελπίζει σε μία πραγματική συμμαχία στο μέλλον.

Μήνυμα που εκπορεύτηκε τόσο από τους εκπροσώπους της Αθωνικής Πολιτείας, όσο και από τον εκπρόσωπο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, κατά την τελετή υποδοχής στις Καρυές του Αγ.Όρους. Και όπως φαίνεται από τις δηλώσεις Πούτιν έγινε πλήρως κατανοητό: «…Θέλω να ευχαριστήσω το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την Εκκλησία της Ελλάδας για όλα αυτά που κάνετε για την ανάπτυξη των σχέσεων με τον ρωσικό λαό και με τη Ρωσία. Και θέλω να ευχαριστήσω την αγιορείτικη κοινότητα για τη φιλοξενία… Στο Άγιον Όρος γίνεται μεγάλο και σημαντικό έργο. Έργο το οποίο αφορά τις ηθικές βάσεις και τις ηθικές αξίες. Αυτό το έργο είναι πολύ σημαντικό και είναι κοινό.»Κι αυτό έχει την αξία του, όταν η Ρωσική Εκκλησία προσπαθεί να υποβαθμίσει το ρόλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου εντός των Ορθοδόξων και πολύ πρόσφατα προσπάθησε να μποϋκοτάρει την Οικουμενική Σύνοδο, που θα διεξαχθεί στην Κρήτη τις προσεχείς μέρες.

Με δυο λόγια, το 2016 δεν ορίσθηκε τυχαία κοινό αφιερωματικό έτος Ελλάδος-Ρωσίας. Η επίσκεψη Πούτιν ήταν μία πρώτη ειλικρινή επαφή για μία εφ’ολης της ύλης συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών με μακροπρόθεσμο χαρακτήρα. Σήμερα φαίνεται ότι έχει επέλθει η απαιτούμενη χρονική ωρίμανση, προκειμένου να αποκατασταθούν οι πληγωμένες σχέσεις των δύο χωρών (2009-2014). Ενώ, και η κοινή γνώμη δείχνει περισσότερο πεπεισμένη ότι μία κάποιου είδους πιο στενή σχέση με τη Ρωσία είναι προς το συμφέρον της χώρας. Στο Άγιο Όρος τέθηκαν οι όροι και η μορφή αυτής της σχέσης.

Η συνέχεια ενδεχομένως να περιλαμβάνει κάποιες επενδύσεις, αλλά μεγαλύτερη βαρύτητα θα δοθεί στην μεταφορά του αγώνα κατά του ISIS από τη Συρία στη Λιβύη. Η επιτυχία της νέας ρωσικής επέμβασης στη Λιβύη – που προγραμματίζεται εντός του ’16 – θα κριθεί στο Αιγαίο και την Κρήτη. Η Ελλάδα θα κλιθεί να υποστηρίξει τις ρωσικές ενέργειες κατά της ισλαμικής τρομοκρατίας στην Κεντρική Μεσόγειο, διατηρώντας το Αιγαίο ανοιχτό, εξασφαλίζοντας την τροφοδοσία – ή και την στάθμευση – των ρωσικών δυνάμεων. Η επιτυχία του εγχειρήματος θα κρίνει και το μέλλον μίας στενότερης και πιο πολυεπίπεδης ελληνορωσικής προσέγγισης.

 

Πηγή

Ενημερωθείτε για ότι συμβαίνει με ένα like στη σελίδα μας